• özlem ışıl
  • Yorum yapılmamış

Salgın Ekseninde Eşitsizlikler ve Ayrıcalıklar – Ekin Sakin&Duygu Kural

Koronavirüs salgınının yaşandığı bugünlerde, tıpkı iklim krizinde olduğu gibi salgının etkilerinin de küresel eşitsizliklerle paralel olarak ortaya çıktığını gözlemliyoruz. Salgın, evde kalma hali, işlerin ve hayatın yavaşlaması, hava kirliliğinin ve çevreye verdiğimiz tahribatın ne denli büyük olduğunu bir kez daha  görmemize imkan tanıdı. Bu süreçte kaydedilen uydu görüntülerinin[1] hava kirliliğindeki azalmayı gözler önüne sermesi  örneklerden biri. Olumlu bir gelişme olarak yorumlanıyor olsa da salgın nedeniyle emisyonlarda düşüş gözlemlenmesinin geçici olduğunu ifade etmek gerekir. Bunun yanı sıra, termik santrallerin olduğu şehirlerde yaşayan insanlarda solunum yolu ve akciğer hastalıklarının daha fazla görüldüğü gerçeği ile hava kirliliğinin yoğun yaşandığı yerlerde insanların koronavirüse karşı daha kırılgan olduğuna dair araştırmalarortaya koyuldu[2]. Bazı araştırmalarda kirli hava partiküllerine tutunan koronavirüsün havada kalarak daha uzak mesafelere taşındığı iddia edildi.[3]

Tahribatlar Artarak Devam Ediyor

Salgının tüm dünyada ve Türkiye’de hızla yayılmasına, hayatları yavaşlatmasına ve  insanların yaşam pratiklerini değiştirmesine rağmen şirketler ve devletler ise çevresel tahribata yol açan eylemlerine devam ediyor. Salgın pek çok noktada temel hak ve özgürlüklerimizi kısıtlıyor. Çevresel tahribatların artarak devam etmesi tam bu noktada, hayatın zorlaşmasının ve durağan olmasının bir fırsat olarak görülmesiyle gerçekleşiyor.

Türkiye’de ilk koronavirüs tanısının kamuoyuna açıklanmasının üzerinden yalnızca 16 gün geçmişken çevresel tahribatın çok ileri boyutta olacağı Kanal İstanbul Projesinin ihalesinin gerçekleştirilmesi bunun en önemli örneklerinden biriydi.[4] Hemen ardından, Afşin Termik Santrali için ÇED Olumlu Kararı verildi[5]. Artvin’de[6] ve Bursa’da kurulması planlanan HES projeleri için inşaata başlandı[7]. Aydın’da Afrodisias Antik Kenti bölgesinde JES için ÇED süreci başlatıldı[8]. Cerattepe’de altın madenciliği faaliyetleri[9],  Salda’da millet bahçesi[10] çalışmaları sürdürüldü. Hatta, su havzalarında  termik santrallerin yapılmasına izin veren[11] ve doğal sit alanlarının niteliklerini değiştirerek alanları yapılaşmaya açan[12] iki önemli düzenleyici işlem değişikliği yayımlandı.  Bu örneklerin yanı sıra, çevresel tahribatın en önemli öznelerinden biri olan maden şirketleri tarafından salgının olağanüstü koşulları kullanılarak gerçekleştirilen ihlaller elbette ki bunlarla sınırlı kalmadı.

Maden İşçilerinin Hayatı Eve Sığdırılamıyor

Temel haklara erişimde var olan eşitsizliklerin salgın nedeniyle daha da derinleştiği bir gerçek. Salgının kontrol altına alınabilmesi amacıyla tüm yurttaşların evde kalması gerekirken, bugün  maden işçileri hala uygunsuz şartlarda çalıştırılmaya devam ediliyor. Çalışma koşullarının ağır ve zor olması nedeniyle sosyal mesafenin korunmasının mümkün olmadığı madencilik faaliyetlerinde çalışan işçiler, üretimin yoğunluğunda hiçbir değişiklik yapılmaması ve hijyenden uzak, uygunsuz çalışma şartlarında çalışmaya devam etmeleri nedeniyle tedirgin hissediyor.[13] Dahası, bu durumda bile yaşanan iş kazaları ile hayatını kaybeden işçiler olduğuna dair haberler devam ediyor[14]. Maden işçilerinin hayatı her iki durumda da önemsenmiyor.

Kaynak: İHA

İşçiler çalıştırılmaya devam ederken, yeraltı maden işletmeleri açısından salgının ikinci haftasında önemli bir karar yayımlandı.[15] Maden Kanunun geçici 29. maddesi kapsamında yayımlanan “Yer Altı Maden İşletmelerinde Meydana Gelen Maliyet Artışlarının Karşılanması Amacıyla Destek Verilmesine İlişkin Karar”, 12 Haziran 2019 tarihinde yayımlanan ve Maden Kanununa eklenen yer altı maden faaliyetlerine yönelik desteğin[16] devamı niteliğinde. Bu karar, 12 Haziran 2019 ve 31 Aralık 2020 tarih aralığını kapsayan döneme ilişkin yeraltı maden işletmelerinde oluşan zararları kapsıyor. Düzenleme ile asgari ödenmesi gereken ücret miktarına, çalışma sürelerine, fazla çalışma ve ücretli izne ilişkin düzenlemelerden kaynaklı maliyet artışları, bir diğer deyişle, gerçekleşen zararlar devlet tarafından karşılanacak.[17] Yayımlanan bu destek yine bir başka kaynak aktarımı sağlarken, salgın günleri için önemli olan ücretli izni de kapsaması açısından önem teşkil ediyor. Ancak, salgın gerekçe gösterilerek  sağlanan bu desteğe rağmen çalışma şartlarında bir değişiklik yapılmadığını duyuyoruz. [18]

Ücretli izin ve çalışma saatlerinin dışında, maden işçileri tarafından şirketlerin salgına karşı korunmak için maske, dezenfektan gibi temel önlemleri dahi almadığı ifade ediliyor. Bu tedbirlerin alınmaması, sağlık hakkına erişim konusunda eşitsizliğin daha da görünür hale geldiği bugünlerde, fosil yakıtlar sebebiyle halk sağlığı açısından kırılgan olan Zonguldak, Soma (Manisa), Muğla, Çan (Çanakkale), Şırnak gibi bölgelerin daha fazla etkilenmesine sebep oluyor. Hava kirliliğinin fazla olduğu bu bölgelerde koah, astım, bronşit gibi solunum yolu hastalıklarına ve diğer kronik rahatsızlıklara dair vaka sayısı, madenler ve santrallerden dolayı halihazırda oldukça fazla. Hava kalitesinin düşüklüğü ve çalışma şartlarına dair hak ihlalleri bu bölgelerde yaşayan insanları, yer altında kötü koşullarda çalışan maden işçilerini ve ailelerini koronavirüse karşı daha kırılgan hale getiriyor.[19]

Kömür Üretimi Yaşamdan Daha Kritik Bir Konu mu?

Üretimi dönüşümlü vardiya esasına uygun olarak dönüştürdüğünü[20] sonrasında tamamen durdurduğunu[21]  açıklayan Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) ve rödovans sözleşmesi ile çalışan 14 maden dışında, Soma’da İmbat Madencilik de üretimi durdurduğunu açıklamıştı.[22] Türkiye Kömür İşletmeleri ise üretimin durdurulması ile ilgili herhangi bir açıklama yapmadı.

Yukarıda bahsi geçen “Yer Altı Maden İşletmelerinde Meydana Gelen Maliyet Artışlarının Karşılanması Amacıyla Destek Verilmesine İlişkin Karar” ile sağlanan destekten yararlanabilen işletmelerden birinin de İmbat Madencilik olduğu, kararın sonunda yer alan listede görülüyor. Destek ödemelerinden faydalanabilecek olmasına ve üretim faaliyetlerini durdurduğunu açıklamasına rağmen geçtiğimiz günlerde İmbat Madenciliğe ait Soma’daki bir madende göçük meydana geldi ve 3 işçi hayatını kaybetti.[23]  12 binden fazla maden işçisinin bulunduğu Soma’da, koronavirüs vakalarında artış yaşandığı ve 400’e yakın maden işçisinin koronavirüs testinin pozitif çıktığı söyleniyor[24]. Soma hakkında basına yansıyan başka bir haberde ise, Soma’nın Kınık sınırında bulunan bir maden ocağında İzmir Valiliğinden alınan özel karantina izniyle, işçilerin 7 gün 24 saat madende konaklatıldığından bahsediliyor.[25]

[FOTOĞRAF-AA]

Diğer bölgelerde yaşananlar Soma’da yaşananlardan farklı değil. Nisan ayının üçüncü haftasında Şırnak ve Zonguldak’ta işletilen madenlerde de göçük meydana geldi ve işçiler yaralandı.[26] Aydın Karpuzlu’da işletmesi Sibelco Madencilik San. Tic. A.Ş.’ye ait bir madende çalışan işçilerin sokağa çıkma yasağından muaf tutulması talebiyle şirket tarafından Karpuzlu Kaymakamlığına yapılan başvuru kabul edildi.[27]

Şirketlere verilen teşvikler, destekler ve hem işletme hem de izin sürecinde tanınan kolaylıklara bakılarak gerçekleşen kaynak aktarımlarına salgın krizine rağmen devam edildiği söylenebilir. Üretimlerin durdurulması ve gerekli tedbirlerin alınması özellikle meslek hastalıkları ve çalışma şartları açısından önem arz ederken maden işçileri çalışmaya zorlanıyor ve yaşamları hiçe sayılıyor. İşverenler yani şirketler ise devlet desteği ve işçilerin emeği ile  kar etmeye devam ediyor.

Salgın ve Meşruiyet Kazandırma Hali

Koronavirüs gündemiyle madencilik faaliyetlerinde yaşanan gelişmelerin akıbeti termik santral faaliyetleri açısından da farklı değil. Koronavirüs salgını öncesinde de termik santrallerinin verilen teşviklere rağmen zarar ettiği tartışılıyordu. Salgının ekonomik etkileri açısından yapılacak düzenlemeler kapsamında Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi taslağına elektrik üretim santrallerinin lisans ve devir sözleşmelerinin iptal edilmesi ve bu kapsamda teminatlarının iade edilmesi hakkında hüküm konulmuş[28], daha sonra ilgili hüküm tekliften çekilmişti. Ancak hüküm geri çekilmeden, hüküm kapsamında sözleşmelerin sona erdirilmesi ile ilgili ilk akla gelen, tanınan muafiyetlerin son bulması sonrasında kapatılan termik santrallerdi. Çünkü 31 Aralık 2019 itibariyle kapatılan termik santrallerin yükümlülüklerini tamamlamasıyla tekrar faaliyete geçirileceği duyurulmuştu. Bu kapsamda Zonguldak’ta yer alan Çatalağzı Termik Santrali geçtiğimiz ay faaliyete başlamak için başvuru yapmıştı. Ancak santralin deniz suyu deşarjının olmadığı gerekçesiyle başvurusu Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından reddedildi. Söz konusu teşvikler olmaksızın santrallerin zarar ettiği göz önünde bulundurulduğunda, deniz suyu deşarj sisteminin yapılmasından doğacak maliyetlerin nasıl karşılanacağı yanıtlanması gereken önemli bir soru.

Yeni Koronavirüs (Covid-19) Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile şirket kurtarma operasyonlarına bir yenisinin daha eklendiğine şahit olduk. İlgili Kanun’a[29] eklenen değişiklik ile Türkiye Varlık Fonu’nun (TVF), koronavirüs sebebiyle zor duruma düşen şirketleri satın alması veya bunlara ortak olabilmesi Ticaret Kanunu ve Sermaye Piyasası Kanununda yer alan bazı maddelere getirilen muafiyet ile kolaylaştırıldı[30]. Oysaki Devlet Denetleme Kurumu’nun raporuna göre Varlık Fonu borcunu geçtiğimiz yıla göre ikiye katladı.[31] Rapordaki veriler göz önünde bulundurulduğunda Varlık Fonu kapsamındaki şirketlerin pek de iyi yönetilemediği söylenebilir.

Yukarıdaki örnekten hareketle koronavirüsün ekonomiye olan etkileri adı altında ele alınan tedbirler kapsamında gerçekleşen bazı değişiklik ve uygulamaların kaynak aktarımı için hukuka uygunluk nedeni haline getirildiğini söylemek yanlış olmayacaktır. Elektrik Piyasası Kapasite Mekanizması Yönetmeliği ile santrallere milyarlık teşvikler verilmesinden ve Varlık Fonu’nun borçlarının katlanarak arttığının ortaya koyulmasından şirketlerin salgın gerekçe gösterilerek bir başka kurtarma operasyonun konusu olduğu görülebilir. 

Koronavirüs salgınının gerek bireylerin gerekse toplumun pek çok konuda farkındalığını artırdığını ve virüsün gündelik pratikleri değiştirdiğini söylenebilir.  Bir yandan, toplumsal dayanışmanın önemi bir kez daha anlaşılırken; salgın sınıfsal eşitsizlikleri ve yoksulluğun olağan sonuçlarını yine önümüze koyuyor. Maliyet artışları için destek alabilen ve faaliyetlerini durdurduğunu duyurmasına rağmen İmbat Madenciliğin işletmesinde meydana gelen kaza da bunun en önemli örneklerinden biri.

Bu yazıda salgının başlamasından bu yana geçen birkaç aylık süreçte yapılan kritik değişikliklerle sermaye sınıfına tanınan ayrıcalıkları, eşitsizliği derinleştiren tedbirleri ve sonuçlarını ele almaya çalıştık.  Salgın esnasında gerçekleşen olayları ve yapılanları bir kez daha görüp, oturduğumuz yerden bu tutumun sonuçlarını izlemek zorunda bırakıldığımız bu dönemden unutmamamız gereken derslerle çıkmamız gerektiği açık. Salgının da iklim krizinin bir sonucu olduğuna dair yürüyen tartışmaları da düşünürsek, sokağa dönüp kaldığımız yerden devam ettiğimizde daha adil bir gelecek için bunları hatırlatmaya ihtiyacımız olacak.


[1]These satellite photos show how COVID-19 lockdowns have impacted global emissions, https://www.weforum.org/agenda/2020/03/emissions-impact-coronavirus-lockdowns-satellites/, Erişim Tarihi: 27.04.2020

These 5 images show how air pollution changed over Australia’s major cities before and after lockdown, https://theconversation.com/these-5-images-show-how-air-pollution-changed-over-australias-major-cities-before-and-after-lockdown-136723, Erişim Tarihi: 27.04.2020

[2]Air pollution linked again to high COVID-19 deaths, https://indianewengland.com/2020/04/air-pollution-linked-again-to-high-covid-19-deaths/, Erişim Tarihi: 28.04.2020

[3] Coronavirus detected on particles of air pollution, https://www.theguardian.com/environment/2020/apr/24/coronavirus-detected-particles-air-pollution, Erişim Tarihi: 28.04.2020

[4] Kanal İstanbul için ilk ihale yapıldı, https://www.ntv.com.tr/ekonomi/kanal-istanbul-icin-ilk-ihale-yapildi,sPTRR2vCOk2leGysrzNrxw, Erişim Tarihi: 29.04.2020

[5] Afşin’deki Termik Santral için “ÇED Olumlu” Kararı, https://www.iklimhaber.org/afsindeki-termik-santral-icin-ced-olumlu-karari/, Erişim Tarihi: 29.04.2020

[6]  En yüksek baraj son sürat bitiyor, https://www.milliyet.com.tr/ekonomi/en-yuksek-baraj-son-surat-bitiyor-6194814, Erişim Tarihi:28.04.2020

[7] Artvin’de HES şirketi, inşaat için koronavirüs salgınını fırsat bildi, www.evrensel.net/haber/401070/artvinde-hes-sirketi-insaat-icin-koronavirus-salginini-firsat-bildi

Salgın döneminde de doğa tahribatına devam: Bursa’da halkın itirazlarına rağmen HES inşaatı devam ediyor!,https://ilerihaber.org/icerik/salgin-doneminde-de-doga-tahribatina-devam-bursada-halkin-itirazlarina-ragmen-hes-insaati-devam-ediyor-112211.html, Erişim Tarihi: 29.04.2020

[8]Ünlü Afrodisias Antik Kentine JES Tehdidi Koronalı Günlerde Geldi!, https://ekolojibirligi.org/unlu-afrodisias-antik-kentine-jes-tehdidi-koronali-gunlerde-geldi/, Erişim Tarihi: 29.04.2020

[9] ‘Artvin’de madencilik faaliyetleri durdurulsun’, https://www.birgun.net/haber/artvin-de-madencilik-faaliyetleri-durdurulsun-295347, Erişim Tarihi: 27.04.2020

[10] ‘Binlerce yıllık doğayı bir günde yok ettiler’, https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2020/04/14/binlerce-yillik-dogayi-bir-gunde-yok-ettiler/, Erişim tarihi:30.04.2020

[11] İçme-Kullanma Suyu Havzalarının Korunmasına Dair Yönetmelikte Değişiklik yapılmasına Dair Yönetmelik, Resmi Gazete Sayı: 31064 Tarih: 10.03.2020, Erişim Adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/03/20200310-1.htm

[12] Korunan Alanlarda Yeni Yönetmeliğin Getirdikleri!, https://ekolojikolektifi.org/portfolio/korunan-alanlarin-tespit-tescil-ve-onayina-iliskin-usul-ve-esaslara-dair-yonetmelikte-yapilan-degisiklikler-hakkinda/, Erişim Tarihi: 27.04.2020

[13] Soma’da madenciler endişeli: Maden işçisine virüs bulaşmıyor mu!, https://www.birgun.net/haber/soma-da-madenciler-endiseli-maden-iscisine-virus-bulasmiyor-mu-293607, Erişim Tarihi: 27.04.2020

[14] 3 işçinin hayatını kaybettiği Soma’daki maden kazasıyla ilgili 2 kişi tutuklandı

https://t24.com.tr/haber/3-iscinin-hayatini-kaybettigi-soma-daki-maden-kazasiyla-ilgili-2-kisi-tutuklandi,872525, Erişim Tarihi: 27.04.2020

[15] Yer Altı Maden İşletmelerinde Meydana Gelen Maliyet Artışlarının Karşılanması Amacıyla Destek Verilmesine İlişkin Karar, RG Tarih: 25.03.2020, Sayı: 31079, Erişim Adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/03/20200325-2.pdf

[16] Bazı Kanunlar ile 635 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Resmi Gazete Sayı:30799 Tarih: 12.06.2019, Erişim Adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/06/20190612-1.htm

[17] Özel sektör ek maliyetlere katlanamıyor: Maden işverenine devlet desteği, https://www.birgun.net/haber/ozel-sektor-ek-maliyetlere-katlanamiyor-maden-isverenine-devlet-destegi-293161, Erişim Tarihi: 27.04.2020.

Binlerce madencinin sağlığı tehlikede! ‘Sesimizi duyuramıyoruz’, https://tele1.com.tr/binlerce-madencinin-sagligi-tehlikede-sesimizi-duyuramiyoruz-143956/, Erişim Tarihi: 29.04.2020

Madenci çapraz ateş altında, https://www.evrensel.net/haber/401925/madenci-capraz-ates-altinda Erişim Tarihi: 29.04.2020

[18] Devletin madeninde bile önlem yok: Binlerce madencinin sağlığı tehlikede!, https://www.birgun.net/haber/devletin-madeninde-bile-onlem-yok-binlerce-madencinin-sagligi-tehlikede-292710, Erişim Tarihi: 29.04.2020

[19]  Zonguldak’ta 12 Vaka Var, http://www.halkinsesi.com.tr/m/zonguldak/zonguldakta-12-vaka-var-h53099.html, Erişim Tarihi: 29.04.2020

[20] TTK, vardiya sistemine geçti, https://www.birgun.net/haber/ttk-vardiya-sistemine-gecti-292898, Erişim Tarihi: 27.04.2020

[21] Koronavirüs nedeniyle TTK’da üretim durduruldu, https://www.evrensel.net/haber/400899/koronavirus-nedeniyle-ttkda-uretim-durduruldu, Erişim Tarihi: 27.04.2020

[22] Soma’daki maden ocağında korona virüs önlemleri, https://www.timeturk.com/soma-daki-maden-ocaginda-korona-virus-onlemleri/haber-1418299, Erişim Tarihi: 27.04.2020

[23] Soma’da iş cinayeti: Maden ocağındaki göçükte 3 işçi hayatını kaybetti,  https://www.evrensel.net/haber/401842/somada-is-cinayeti-maden-ocagindaki-gocukte-3-isci-hayatini-kaybetti, Erişim Tarihi: 27.04.2020

[24] Özgür Özel’den Sağlık Bakanı Koca’ya Soma telefonu https://www.sozcu.com.tr/2020/gundem/soma-telefonu-5776241/, Erişim Tarihi: 29.04.2020

[25] CHP’li Özel: Soma corona virüsünde kırmızı alarm veriyor, https://www.sozcu.com.tr/2020/gundem/chpli-ozel-soma-corona-virusunde-kirmizi-alarm-veriyor-5774024/, Erişim Tarihi: 27.04.2020

[26] Zonguldak’ta özel maden ocağındaki göçükte 2 işçi yaralandı, https://www.haberler.com/zonguldak-ta-ozel-maden-ocagindaki-gocukte-2-isci-13147181-haberi/,

Şırnak’ta iş kazası: Maden ocağındaki göçükte 1 işçi yaralandı, https://www.evrensel.net/haber/402888/sirnakta-is-kazasi-maden-ocagindaki-gocukte-1-isci-yaralandi, Erişim Tarihi: 27.04.2020

[27] Sokağa çıkma yasağı maden patronlarına işlemiyor, https://www.evrensel.net/haber/403118/sokaga-cikma-yasagi-maden-patronlarina-islemiyor, Erişim Tarihi: 27.04.2020

[28] MADDE 11- Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce;

a) 14/3/2013 tarih ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu kapsamında alınmış mevcut üretim veya otoprodüktör önlisanslarını, lisanslarını ya da lisans başvurularını sonlandırmak isteyen tüzel kişilerin bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihi takip eden iki ay içerisinde EPDK’ya başvurmaları hâlinde önlisansları, lisansları veya lisans başvuruları sonlandırılarak teminatları iade edilir.

b) Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu tarafından ilgili mevzuatı kapsamında Termik Santral Kurulum Şartlı Rodövans İhaleleri neticesinde yapılan ancak bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla Termik Santral kurulumu tamamlanmayan sözleşmeler ile 6446 sayılı Kanunun 18 inci maddesinin beşinci fıkrası kapsamında özelleştirme ihaleleri neticesinde yapılan ve bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla devam eden yenilenebilir enerji kaynakları veya yerli kömüre dayalı elektrik üretim tesisi kurulması amacıyla yapılmış Devir Sözleşmeleri ve Elektrik Satış Anlaşmaları bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihi takip eden iki ay içerisinde İdareye başvurulması halinde feshedilip tasfiye edilir.  Bu durumunda fesihten kaynaklanan kısıtlama ve yaptırımlar uygulanmaz. Bu madde kapsamında sözleşmesi feshedilenin teminatı iade edilir. Fesih ve tasfiye nedeniyle idareden herhangi bir hak talebinde bulunulamaz.  Bu kapsamda düzenlenecek fesihnamelerden damga vergisi alınmaz.

[29] Yeni Koronavirüs (Covid-19) Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Resmi Gazete Tarihi: 17.04.2020, Sayı:31102, Erişim Adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/04/20200417-2.htm

[30] Türkiye Varlık Fonu zordaki stratejik şirkete ortak olacak, https://www.dunya.com/ekonomi/turkiye-varlik-fonu-zordaki-stratejik-sirkete-ortak-olacak-haberi-467864 , Erişim Tarihi: 28.04.2020

[31] ‘Türkiye Varlık Fonu borç yaratan bir kuruma dönüştü’, https://sol.org.tr/haber/turkiye-varlik-fonu-borc-yaratan-bir-kuruma-donustu-2905, Erişim Tarihi: 28.04.2020

Yazar özlem ışıl